ތަމްހީދު:
މިޙަދީޘުން ބަޔާންކޮށްދެނީ ނަރަކަވަންތަވެރިންނަށް ހުރި ޢަޛާބުގެ ބޮޑުކަމެވެ. ނަރަކަވަންތަވެރިން ކުރެ އެންމެ ލުއި ޢަޛާބު ލިބޭ މީހާއަށް، ދުނިޔެއާ އެއްވަރަށް ރަން ލިބިފައިވާނަމަ، ޤިޔާމަތް ދުވަހުގެ ޢަޛާބުން މިންޖުވުމަށްޓަކައި ފިދުޔައިގެ ގޮތުގައި އެދިނަސް އޭނާގެ ކިބައިން އެ ޤަބޫލު ނުވެވޭ ހުއްޓެވެ.
ޙަދީޘްގެ ނައްޞު:
ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ގެ އަރިހުން އަނަސް رضي الله عنه ރިވާކުރެއްވިއެވެ.
((يَقُولُ اللَّهُ تَعَالَى لِأَهْوَنِ أَهْلِ النَّارِ عَذَابًا يَوْمَ القِيَامَةِ: لَوْ أَنَّ لَكَ مَا فِي الأَرْضِ مِنْ شَيْءٍ أَكُنْتَ تَفْتَدِي بِهِ؟ فَيَقُولُ: نَعَمْ، فَيَقُولُ: أَرَدْتُ مِنْكَ أَهْوَنَ مِنْ هَذَا، وَأَنْتَ فِي صُلْبِ آدَمَ: أَنْ لاَ تُشْرِكَ بِي شَيْئًا، فَأَبَيْتَ إِلَّا أَنْ تُشْرِكَ بِي))
މާނައީ: “ޤިޔާމަތް ދުވަހު ނަރަކައިގައި އެންމެ ލުއި ޢަޛާބު ލިބޭ މީހާއަށް ﷲ ތަޢާލާ ވަޙީކުރައްވާނެއެވެ. ދުނިޔޭގެ ތަކެތިން އެއްވެސް އެއްޗެއް (މިއަދު) ތިބާގެ އަތުގައިވީނަމަ ފިދުޔައެއްގެ ގޮތުގައި އެ ބޭނުން ކުރާނަން ހެއްޔެވެ؟ އެމީހާ ބުނާއެވެ. އާދޭހެވެ. އެއިލާހު ވަޙީކުރައްވާނެއެވެ. އާދަމުގެފާނުގެ ބުރަކަށިފުޅުގައި ތިބާ ވަނިކޮށް ތިމަން އިލާހު ތިބާގެ ކިބައިން އިރާދަކުރެއްވީ ތިއަށްވުރެ މާ ފަސޭހަ ކަމެކެވެ. އެއީ ތިމަން އިލާހާ އެއްވެސް ފަރާތެއް ޝަރީކު ނުކުރުމަށެވެ. އެހެނަސް ތިމަން އިލާހަށް ޝަރީކުކުރުން ފިޔަވާ އެހެން ގޮތެއް ތިބާ ނޭދުނެވެ.”
ހަދީޘްގެ ތަޚްރީޖު:
އިމާމު ބުޚާރީ އެކަލޭގެފާނުގެ ޞަޙީޙުގައި މިޙަދީޘް ރިވާކުރެއްވިއެވެ.
كتاب الرقاق، باب صفة الجنة والنار، ورقمه: 6557.
وبرقم: 3334 وبرقم: 6538
ޙަދީޘްގެ ބައެއް ލަފްޒުތަކުގެ މާނަ:
تَفْتَدِي بِهِ (ފިދުޔައެއްގެ ގޮތުގައި އެ ބޭނުން ކުރާނަން ހެއްޔެވެ؟) : ފިދުޔައަކީ އަސީރުން ބަންދުން ސަލާމަތް ވުމަށްޓަކައި ބަދަލުގައި ދޭ އެއްޗަކަށް ކިޔާ ނަމެކެވެ.
أَهْوَنُ مِنْ هَذَا (ތިއަށްވުރެ މާ ފަސޭހަ ކަމެކެވެ.) : ތިއަށް ވުރެ މާ ލުއި ކަމެކެވެ.
أَنْ لاَ تُشْرِكَ بِي شَيْئًا (ތިމަން އިލާހާ އެއްވެސް ފަރާތެއް ޝަރީކު ނުކުރުމަށެވެ.) : އަޅުކަމުގައިވެސް (އަދި އެއިލާހުގެ ރައްބުވަންތަކަމުގައާއި އިސްމުފުޅުތަކާއި ޞިފަފުޅުތަކުގައިވެސް) ﷲ އާ އެއްވެސް ފަރާތެއް ބައިވެރި ނުކުރުމަށެވެ.
ހަދީޘްގެ ޝަރަޙަ:
ޤިޔާމަތްދުވަހު އެންމެ ލުއި ޢަޛާބު ދެވޭ މީހާ ގެނެވޭނެއެވެ. އަދި ﷲ ތަޢާލާ އެމީހާއަށް ވަޙީކުރައްވާނެއެވެ. “ދުނިޔޭގެ ތަކެތިން އެއްވެސް އެއްޗެއް (މިއަދު) ތިބާގެ އަތުގައިވީނަމަ ފިދުޔައެއްގެ ގޮތުގައި އެ ބޭނުން ކުރާނަން ހެއްޔެވެ؟”
އަދި އެހެން ރިވާޔަތެއްގައިވެއެވެ.
“ދުނިޔެ ފުރާ ރަން ތިބާއަށް ލިބިފައިވާނަމަ ފިދުޔައެއްގެ ގޮތުގައި އެ ބޭނުން ކުރާނަން ހެއްޔެވެ؟” [صحيح البخاري 6538]
ދެން އޭނާ އާނއެކޭ ދަންނަވާނެއެވެ. އަދި ﷲ ތަޢާލާ ވަޙީކުރައްވާނެއެވެ.
“ތިބާ އާދަމުގެފާނުގެ ބުރަކަށިފުޅުގައި ވަނިކޮށް ތިމަން އިލާހު އެދިވޮޑިގެންނެވީ ތިއަށްވުރެ ވެސް ފަސޭހަ ކަމެކެވެ. އެއީ ތިމަން އިލާހާ އެއްވެސް ފަރާތެއް ޝަރީކު ނުކުރުމަށެވެ. އެހެނަސް ތިމަން އިލާހަށް ޝަރީކުކުރުން ފިޔަވާ އެހެން ގޮތެއް ތިބާ ނޭދުނެވެ.” [صحيح البخاري 3334]
ހަމަކަށަވަރުން ﷲ ތަޢާލާގެ ޢަޛާބު ގަދަފަދައެވެ. ފާޖިރުންނާއި ކާފިރުންނަށް އެކަން ފެންނާނީ ޢަޛާބު އައިސް އެބައިމީހުން ވަށާލުމުންނެވެ. ކީރިތި ޤުރުއާނުގެ އާޔަތްތަކުންނާއި ޙަދީޘްތަކުން މިކަން އެނގިގެންދެއެވެ. ﷲ ތަޢާލާ ވަޙީކުރެއްވިއެވެ.
إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَمَاتُوا وَهُمْ كُفَّارٌ فَلَن يُقْبَلَ مِنْ أَحَدِهِم مِّلْءُ الْأَرْضِ ذَهَبًا وَلَوِ افْتَدَىٰ بِهِ أُولَـٰئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ وَمَا لَهُم مِّن نَّاصِرِينَ ﴿٩١﴾ [سورة آل عمران]
މާނައީ: “ހަމަކަށަވަރުން، ކާފިރުވެ އަދި ކާފިރެއްގެ ގޮތުގައި މަރުވި މީހުން ބިން ފުރޭހައި ރަނުން ފިދުޔަ ދިން ކަމުގައިވިޔަސް، އެއިން އެކެއްގެ ކިބައިންވެސް އެކަން ޤަބޫލު ނުކުރައްވާ ހުށްޓެވެ. އެއުރެންނަށް، ވޭންދެނިވި ޢަޛާބު ހުށްޓެވެ. އަދި އެއުރެންނަށް ނަޞްރު ދޭނޭ އެއްވެސް ބަޔަކު ނުވެއެވެ.”
އަދިވެސް ވަޙީކުރެއްވިއެވެ.
وَالَّذِينَ لَمْ يَسْتَجِيبُوا لَهُ لَوْ أَنَّ لَهُم مَّا فِي الْأَرْضِ جَمِيعًا وَمِثْلَهُ مَعَهُ لَافْتَدَوْا بِهِ أُولَـٰئِكَ لَهُمْ سُوءُ الْحِسَابِ وَمَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ وَبِئْسَ الْمِهَادُ ﴿١٨﴾ [سورة الرعد]
މާނައީ: “އަދި އެއިލާހަށް އިޖާބަ ނުދިން މީހުންނަށް މުޅި ބިމުގައި ވާހައި ތަކެއްޗެއް އޭގެ ދެގުނަޔަށް ލިބުނުކަމުގައިވިޔަސް، އެ ހުރިހާ އެއްޗަކުން އެއުރެން ފިދުޔަ ދިނީހެވެ. އެއުރެންނަށްހުރީ، ނުބައިކަންހުރި ޙިސާބުބެއްލެވުމެކެވެ. އަދި އެއުރެން ތިބެނިވި ތަނަކީ، ނަރަކައެވެ. އަދި އެ ތަންމަތީގެހުރި ނުބައިކަމާއެވެ!”
ޙަދީޘްގައިވާ ޢިބުރަތްތަކާއި ފައިދާތަކާއި ޙުކުމްތައް
1- ނަރަކައިގެ އަލިފާނުގައި ކާފިރުން ދާއިމަށް ދެމިތިބޭނެއެވެ. އެއްވެސް ޙާލެއްގައި އެބައިމީހުން އެތަނުން ނުނެރެވޭނެއެވެ.
2- ނަރަކައިގައި އެންމެ ލުއި ޢަޛާބު ލިބޭ މީހާއަށް (އެބަހީ: ކާފިރަކަށް) ބިން ފުރާ ރަން ލިބިގެންވިނަމަ، ޤިޔާމަތްދުވަހުގެ ޢަޛާބުން ސަލާމަތްވުމަށް ފިދުޔައެއްގެ ގޮތުގައި އޭނާ އެ ދިނަސް އޭނާގެ ކިބައިން އެކަން ޤަބޫލު ނުވެވޭ ހުށްޓެވެ.
3- ޛައްރެއްގެ ގޮތުގައި ވީ ހިނދު އެ ޢާލަމުގައި ކާފިރުންވަނީ ކުފުރު ޚިޔާރުކުކޮށްފައެވެ. އެއީ ﷲ ތަޢާލާ އެބައިމީހުންގެ ކިބައިން ޢަހުދު ކަށަވަރު ހިއްޕެވި ހިނދުގައެވެ. އެހެނަސް އެބައިމީހުންގެ ކުފުރަށް ޢަޛާބު ދެއްވާނީ ރަސޫލުބޭކަލުން ފޮނުއްވެވުމަށްފަހު އަދި ފޮތްތައް ބާވައިލެއްވުމަށް ފަހު ދެން ކާފިރުވުމުންނެވެ.
4- ނަރަކައިގައި އެންމެ ލުއި ޢަޛާބު ލިބޭ މީހާގެ ޙާލަކީ މިއީ ކަމުގައިވާއިރު ފަހެ އެއަށް ވުރެ ބޮޑެތި ޢަޛާބު ލިބޭ މީހުންގެ ޙާލަކީ ކޮބާ ހެއްޔެވެ!
_________________________
މަޞްދަރު: قصص الغيب في صحيح الحديث النبوي