الحمد لله والصلاة والسلام على رسول الله وعلى آله وصحبه وسلم.
އީމާންކަން އުނިވާ ސަބަބުތައް ޖުމްލަގޮތެއްގައި ދެ ބަޔަކަށް ބެހިގެންވެއެވެ.
ފުރަތަމަ ބަޔަކީ: އިންސާނާގެ ނަފްސާ ގުޅިފައިވާ ސަބަބުތައް
ފުރަތަމައީ: ޖާހިލުކަން
﴿وَلُوطًا إِذْ قَالَ لِقَوْمِهِ أَتَأْتُونَ الْفَاحِشَةَ وَأَنتُمْ تُبْصِرُونَ ﴿٥٤﴾ أَئِنَّكُمْ لَتَأْتُونَ الرِّجَالَ شَهْوَةً مِّن دُونِ النِّسَاءِ ۚ بَلْ أَنتُمْ قَوْمٌ تَجْهَلُونَ ﴿٥٥﴾ [سورة النمل ٥٤-٥٥]
މާނައީ: “ލޫޠުގެފާނު، އެކަލޭގެފާނުގެ ޤައުމުގެ މީހުންނަށް ވިދާޅުވިހިނދު ހަނދުމަކުރައްވާށެވެ. ތިޔަބައިމީހުން ދެކެދެނެތިބި ޙާލު ފާޙިޝް ޢަމަލުތައް ކުރަނީ ހެއްޔެވެ. [54] ހަމަކަށަވަރުން ތިޔަބައިމީހުން ޝަހުވާނީ އެދުން ފުއްދުމަށްޓަކައި އަންހެނުން ފިޔަވާ ފިރިހެނުންނާ ގާތްވަނީ ހެއްޔެވެ. އަދި ކިއެއް ހެއްޔެވެ. ތިޔަބައިމީހުންނަކީ ޖާހިލު ބަޔަކީމުއެވެ. ”[55]
ދެވަނައީ: ޣާފިލުކަމާއި ފުރަގަސްދިނުމާ އަދި ހަނދުމަނައްތާލުން
﴿يَعْلَمُونَ ظَاهِرًا مِّنَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَهُمْ عَنِ الْآخِرَةِ هُمْ غَافِلُونَ﴾[سورة الروم ٧]
މާނައީ: “ދުނިޔޭގެ ދިރިއުޅުމުން އެބައިމީހުންނަށް އެނގެނީ ބޭރުފުށުގެ ކަންތަކެވެ. އަދި އެބައިމީހުންވަނީ، އާޚިރަތާމެދު ޣާފިލުވެގެންވާ ބަޔަކު ކަމުގައެވެ.”
﴿وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّن ذُكِّرَ بِآيَاتِ رَبِّهِ ثُمَّ أَعْرَضَ عَنْهَا إِنَّا مِنَ الْمُجْرِمِينَ مُنتَقِمُونَ﴾ [سورة السجدة ٢٢]
މާނައީ: “އެމީހެއްގެ ރައްބުގެ އާޔަތްތަކުން އެމީހަކަށް ހަނދާންކޮށް ދެއްވުމުން، ދެން އެ އާޔަތްތަކަށް ފުރަގަސްދީ އެނބުރިގަތް މީހަކަށްވުރެން އަނިޔާވެރިކަން ބޮޑީ ކާކުހެއްޔެވެ. ހަމަކަށަވަރުން ތިމަންއިލާހު، ކުށްވެރިންގެ ކިބައިން އިންތިޤާމު ހިއްޕަވާ ހުށީމެވެ.”
﴿وَلَا تَكُونُوا كَالَّذِينَ نَسُوا اللَّـهَ فَأَنسَاهُمْ أَنفُسَهُمْ﴾ [سورة الحشر ١٩]
މާނައީ: “އަދި ﷲ ގެ މަތިން ހަނދާން ނައްތައިލި މީހުން ފަދައިން ތިޔަބައިމީހުން ނުވާށެވެ. ފަހެ، އެއިލާހު އެބައިމީހުންގެ ނަފްސުތަކުގެ މަތިން އެބައިމީހުން، ހަނދާން ނެތިކުރުއްވިއެވެ.”
ތިންވަނައީ: އުރެދުމާއި ފާފަތަކަށް އަރައިތަގުން
﴿الَّذِينَ يَجْتَنِبُونَ كَبَائِرَ الْإِثْمِ وَالْفَوَاحِشَ إِلَّا اللَّمَمَ ﴾[سورة النجم ٣٢]
މާނައީ: “އެބައިމީހުންނީ، (އެބަހީ: އިޙްސާންތެރިންނަކީ) ކުދި ފާފަތައް ފިޔަވާ، ބޮޑެތި ފާފަތަކާއި، ފާޙިޝް ކަންތަކުން ދުރުވެގަންނަ މީހުންނެވެ.”
ހަތަރުވަނައީ: ނުބައިކަންތައްތަކަށް އަމުރުކުރާ ނަފްސު
﴿وَمَا أُبَرِّئُ نَفْسِي إِنَّ النَّفْسَ لَأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ إِلَّا مَا رَحِمَ رَبِّي إِنَّ رَبِّي غَفُورٌ رَّحِيمٌ﴾ [سورة يوسف ٥٣]
މާނައީ: “އަދި ތިމަންކަލޭގެފާނުގެ ނަފްސުވެސް ބަރީއަ ނުކުރައްވަމެވެ. ހަމަކަށަވަރުން ނަފްސަކީ ތިމަންކަލޭގެފާނުގެ ރައްބު ރަޙްމަތް ލައްވައިފި އަޅަކަށް މެނުވީ، ނުބައިކަންތަކަށް އަބަދުވެސް އަމުރުކުރާ އެއްޗެއްކަން ކަށަވަރެވެ. ހަމަކަށަވަރުން ތިމަންކަލޭގެފާނުގެ ރައްބަކީ، ގިނަގިނައިން ފާފަފުއްސަވާ، ރަޙީމުވަންތަ އިލާހެވެ.”
ދެވަނަ ބަޔަކީ: ބޭރު ތެރެއިން މެދުވެރިވާ ސަބަބުތައް
ފުރަތަމައީ: ޝައިޠާނާ
﴿…إِنَّ الشَّيْطَانَ لِلْإِنسَانِ عَدُوٌّ مُّبِينٌ﴾ [سورة يوسف ٥]
މާނައީ: “ހަމަކަށަވަރުން ޝައިޠާނާއަކީ އިންސާނާއަށްހުރި ފާޅުވެގެންވާ ޢަދާވާތްތެރިއެކެވެ.”
ދެވަނައީ: ދުނިޔެއާއި އޭގެ ފިތުނަތައް
﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا مَا لَكُمْ إِذَا قِيلَ لَكُمُ انفِرُوا فِي سَبِيلِ اللَّـهِ اثَّاقَلْتُمْ إِلَى الْأَرْضِ أَرَضِيتُم بِالْحَيَاةِ الدُّنْيَا مِنَ الْآخِرَةِ فَمَا مَتَاعُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا فِي الْآخِرَةِ إِلَّا قَلِيلٌ﴾ [سورة التوبة ٣٨]
މާނައީ: “އޭ އިމާންވެއްޖެ މީސްތަކުންނޭވެ. ﷲގެ މަގުގައި ހަނގުރާމަ ކުރުމަށް ނުކުންނާށޭ ތިޔަބައިމީހުންނަށް ބުނެވުނުހިނދު، ތިޔަބައިމީހުން ބިމަށް ބަރުހެލިވެގަތީ ކީއްވެގެން ހެއްޔެވެ. އާޚިރަތަށްވުރެ ދުނިޔޭގެ ދިރިއުޅުމަށް ތިޔަބައިމީހުން ރުހުނީ ހެއްޔެވެ. ދުނިޔޭގެ އުފަލާއި، އަރާމަކީ އާޚިރަތާ އަޅާބަލާއިރު، މަދުއެތިކޮޅެއް ކަމުގައި ނޫނީ ނުވެއެވެ.”
ތިންވަނައީ: ނުބައި އެކުވެރިން
ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ.
((الرَّجُلُ عَلَى دِينِ خَلِيلِهِ، فَلْيَنْظُرْ أَحَدُكُمْ مَنْ يُخَالِلُ)) [رواه أبو داود والترمذي وغيره وحسنه الألباني في السلسلة]
މާނައީ: “ކޮންމެ މީހަކުވެސް ވާހުށީ އެމީހެއްގެ ގާތް އެކުވެރިޔާގެ ދީނުގެ މަތީގައެވެ. ފަހެ ތިޔަބައިމީހުންކުރެ މީހަކު، ގާތް އެކުވެރިއެއްކަމުގައި ހަދަނީ ކާކުތޯ ބަލާށެވެ.”
_____________________________________________
މިއީ أ. د. عَبْدُالرَزَّاق البَدْر ލިޔުއްވާފައިވާ زِيَادَةُ الإيمانِ وَنُقْصَانُهُ وَحُكْمُ الإستِثْنَاءِ فِيْهِ، މިފޮތުގައި ބަޔާންކުރައްވާފައިވާ ބަހުޘްއެއްގެ ޚުލާޞާއެކެވެ.